Opmerkingen van de auteur bij deze digitale publicatie:
De verschillende functies die braille kan vervullen heb ik in het braillelied proberen te verwerken.
Onlangs heb ik voor een laatblinde opgeschreven waarvoor ik braille gebruik, in de hoop dat ik hem kon motiveren braille te gaan leren.
Dat lijstje zag er zo uit:
Dit wat het nut van braille voor mij persoonlijk betreft.
Het nut van braille is zo groot, dat ik het bestaan ervan als noodzakelijk ervaar, want:
Voor veel braillelezers niets nieuws, voor de andere aanwezigen trouwens ook niet, lijkt mij.
Zelfs buiten deze zaal wordt het nut van braille in de regel niet in twijfel getrokken.
Het gaat pas mis, als er gevolgen aan die opvatting moeten worden verbonden.
Zoals het nut van schriftelijke informatie voor zienden niet ter discussie staat, dient ook geen vraagteken te worden geplaatst bij de wens van braillegebruikers dat informatie op papier in hun leesvorm wordt geleverd.
Van organisaties die er zijn dankzij het bestaan van blinden en slechtzienden verwacht ik dat zij als eerste deze stelling naleven.
Toelichting:
Het is helaas niet vanzelfsprekend dat leveranciers van aanpassingssoftware voor computers een handleiding in braille leveren.
Je hoort ze denken: Pak de cd met het digitale tekstbestand er maar bij en dan maar lekker wisselen tussen het programma dat je wilt leren kennen en die handleiding. Of je krijgt een handleiding die met synthetische spraak wordt voorgelezen.
Gevolg: Veel functies blijven door onwetendheid ongebruikt.
Ander voorbeeld: Bij de hard- en softwarematige upgrade van de Trekker (een navigatiesysteem voor blinden) kan mij slechts een handleidinkje van 5 bladzijden worden geleverd.
De meegeleverde gesproken versie (met synthetische spraak) maakt melding van 62 pagina's.
Wat te denken van het volgende bericht:
"Gratis informatie-cd Ziezo-Beurs
redactie-anderslezen, 21-1-2009
Er is een gratis Daisy-cd beschikbaar met informatie over de ZieZo-Beurs 2009. De Daisy-cd bevat praktische informatie zoals datum, locatie en routebeschrijving naar het beursgebouw.
.......
De Daisy-cd is gemaakt door Dedicon in samenwerking met het Oogfonds, en gratis te bestellen bij enz."
Een goedkope productie, dat wel, en voor degenen die geen braille kennen een uitkomst.
Daar moeten ook de braillelezers dan maar weer tevreden mee zijn?
In het onderwijs aan blinde kinderen - ook wanneer zij aan het reguliere onderwijs deelnemen - dient meer aandacht te worden besteed aan de verschillende manieren om (braille) te schrijven (priklei, brailleschrijfmachine, stenomachine, computer) en aan de verscheidene gebruiksmogelijkheden van braille (waaronder ook rekenen, kortschrift en bladmuziek).
Ik ben bang dat andere schrijf- en leesmogelijkheden dan een computer met aanpassing onderbelicht blijven.
Toelichting:
Het aantal gebruikers van de bladmuziekafdeling van Dedicon is erg klein. Voor een deel is dit denk ik te wijten aan het feit dat er al jaren geen catalogus en aanwinstenlijsten beschikbaar zijn. Ik vrees echter dat er ook in het onderwijs te weinig aandacht aan wordt besteed.
Er is ook iets positiefs te zeggen: Er is een computerprogramma ontwikkeld waarmee je bladmuziek met brailletekens kunt schrijven en haar vervolgens kunt laten voorlezen en ook nog kunt laten klinken. Dedicon is bij de ontwikkeling hiervan betrokken geweest.
Om mij niet bekende redenen is nu zelfs een tweede, soortgelijk, programma in de maak. Het is de bedoeling dat een digitale bibliotheek wordt ingericht waaruit je muziekstukken kunt downloaden. Je kunt deze bestanden dan op je computer bekijken (in braille of laten voorlezen) en beluisteren. Voor braillelezers kan een papieren versie worden gedrukt.
Nog even naar het onderwijs terug.
Ik heb vorig jaar aan Bartiméus gevraagd welke leermiddelen bij het rekenonderwijs aan blinde leerlingen worden gebruikt.
Als antwoord kreeg ik de namen van twee computerprogramma's te horen. Van de kubendoos en het Graafs rekenbord had men nooit gehoord.
Braillegebruikers hebben recht op producten van goede kwaliteit.
Toelichting:
Er moeten nog steeds veel boeken gescand worden voordat ze in braille kunnen worden gedrukt. Dit wordt door vrijwilligers gedaan. Het ene boek ziet er beter uit dan het andere. is dat afhankelijk van degene die het scanwerk controleert? Zo ja, dan zou naar de criteria voor de selectie van deze vrijwilligers moeten worden gekeken.
De oplossing voor dit probleem ligt bij de uitgevers. Zodra zij bereid en in staat zijn het uiteindelijke product in tekstbestand aan te leveren, is scannen niet meer nodig.
Zolang we die situatie nog niet hebben bereikt, zal de controle op het scanwerk verbeterd moeten worden.
Afgezien van de scanfouten in de tekst (zoals "het" in plaats van "liet"), gaat het ook om het aan elkaar vastplakken van tekstblokken die duidelijk van elkaar gescheiden behoren te zijn en om vreemde overgangen van het ene braillebandje naar het volgend braillebandje.
Maar ook over ander brailleerwerk heb ik te klagen.
In de braillevulling voor de succesagenda staat bijvoorbeeld tweede paasdag al jaren genoteerd als 25 paasdag. (Na de 2 moet een herstelteken staan om te laten weten dat de letter e niet als cijfer 5 moet worden gelezen.)
Andere voorbeelden:
Op een reliëfplattegrondje van Molenpad en omgeving (presentje van Dedicon) staat een drukfout in Leliegracht.
In een brailletekstje bedoeld als voorlichtingsmateriaal van Dedicon staat een fout. De laatste letter van een woord is van de regel gevallen.
Kan gebeuren. Wat me stoort is dat als je er iets van zegt dat men de schouders ophaalt en merkbaar denkt: Daar heb je weer zo'n zeurpiet.
Nog zo'n voorbeeld: Ik heb de tenorpartij van het Requiem van Verdi (koorgedeelte) laten brailleren. Het was een spoedklus. Ik was erg blij met de tijdige oplevering, ook toen ik had vastgesteld dat er enige fouten in stonden, waaronder het overslaan van een aantal maten. Wat mij hindert is, dat men het digitale bestand niet wilde verbeteren ondanks mijn aanbod de fouten aan te wijzen.
Laatste voorbeeld van slecht brailleerwerk: Ik heb een menukaart gezien waarin alle andere tekens dan letters en cijfers verkeerd waren. Bovendien was er in de opmaak geen overgang van het ene naar het andere gerecht te zien. Uit de eerste bladzijde van het boekje moest ik opmaken dat het door een bedrijf was geproduceerd dat in brailleleesregels en brailleprinters deed.
Hopelijk laat de stichting Mi ta stimabo betere maken.
Algemene aanbeveling voor bedrijven en andere organisaties die braille produceren: Betrek braillelezers binnen de organisatie bij de kwaliteitscontrole.
Aandachtspunt voor braille als productinformatie of bij knoppen in liften en binnenkort misschien als spooraanduiding: let op de stevigheid van de punt en op de onderlinge verhoudingen binnen een letter en tussen letters.
Braillelectuur in onder meer Duits en Engels van buitenlandse bibliotheken is vaak in kortschrift geschreven. Er zijn leesregelprogramma's die opties hebben voor Engels en Duits in kortschrift. Het Nederlands Eenheidskortschrift heeft in het lectuuraanbod daarentegen nooit de status van algemeen gebruikelijk verworven. Het is niettemin nuttig in het onderwijs aandacht te besteden aan het kortschrift, omdat het bij het maken van aantekeningen goede diensten kan bewijzen. Het leestempo kan bovendien met kortschrift worden verhoogd.
Een kortschriftoptie in een leesregelprogramma kan educatieve waarde hebben.
Er moet een programma kunnen worden gemaakt waarmee digitale tekstbestanden in braillekortschrift kunnen worden gedrukt. De gebruiker zou moeten kunnen kiezen voor boeken en tijdschriften in kortschrift.
Toelichting:
Ik ben zelf geen geoefende kortschriftlezer, maar dat ligt wellicht aan te weinig ervaring. Schrijven in kortschrift doe ik wel gemakkelijk. Voordeel: je kunt met minder tekens volstaan.
Er dient onderzoek te komen naar de factoren die invloed hebben op het gebruik van braille.
Toelichting:
Hoe komt het dat de braillevulling voor de succesagenda maar circa 20 afnemers heeft?
Hoe komt het dat het aantal abonnees van de teletekstkrant in braille momenteel maar 28 is?
Is er te weinig bekendheid met deze producten of bestaat de behoefte eraan maar bij weinig mensen?
De teletekstkrant is opgezet om doofblinden ten dienste te zijn. Ikzelf maak er al jaren dankbaar gebruik van, hoewel ik geen gehoorstoornis heb. Dat doe ik, omdat ik het nieuws dat er in staat dan op mijn gemak kan lezen, bij de koffie of in de trein. Ik zie dan ook goed hoe namen worden geschreven.
Wellicht kan de inhoud worden verbeterd door andere bronnen dan teletekst aan te boren. De kosten zullen daardoor hoger worden, maar vermoedelijk kan er wat worden terugverdiend door toename van het aantal abonnees.
Het aanbod van brailleboeken voor kinderen (zowel om zelf te lezen als om zich te laten voorlezen) is niet voldoende actueel.
Bij nieuwe producties in dit genre zou ook aandacht besteed dienen te worden aan voelbare illustraties. Papier verdient de voorkeur boven kunststof. Het programma TactileView kan hier waarschijnlijk nuttig worden ingezet.
Toelichting:
Ik heb hier persoonlijk geen actuele ervaring mee; ik breng hiermee een wens van een blinde moeder over.
Nu ik het toch over kinderen heb tot slot een kleine anecdote.
Ik zit in de intercity van Utrecht naar Rotterdam een brailleboek te lezen. Er zit een meisje van 7 of 8 jaar tegenover me. Haar moeder zit naast haar. Nadat het meisje al wat over mij met haar moeder heeft gesproken - het meisje op gedempte toon, de moeder nogal luid - vraagt het weifelend: Is dat nou een blindengeleideboek?
***
terug naar de beginpagina van teksten van Loek Meijer
naar de beginpagina van muziek van Loek Meijer
naar de beginpagina van de website